Cruceiro e peto de ánimas dos Pasais

Na vila hai dous cruceiros con petos de ánimas: este dos Pasais e mais o cruceiro da praza de Ponteareas, en Vilavella.

O cruceiro que temos aquí nos Pasais mide en total 4,74 metros de altura. 

Presenta unha base cuadrangular moldeada, rebaixada na zona central, na que leva unha inscrición dificilmente lexible ao seu arredor. 

Sobre a base arranca directamente un varal redondo que conecta co capitel, o cal comeza cunha base redonda moldurada para desenvolverse posteriormente en forma cuadrangular coas esquinas en chafrán. En cada un deles hai unha cuncha de vieira como elemento decorativo. O capitel remata cunha moldura cuadrangular.

Encima do capitel sitúase unha cruz con forma ancorada, é dicir, cos remates en forma de áncora.

Presenta a figura de Cristo crucificado nunha das súas caras, a outra está exenta de figuración. Xesús ten os brazos estendidos (propia dunha iconografía medievalista), mentres que os pés están cruzados e cravados xuntos (propio das iconografías posteriores ao s. XIV, xa que na Idade Media o normal era representar a Cristo con catro cravos, un en cada pé); polo tanto, temos a representación de dous estilos iconográficos diferentes nesta imaxe.

A cabeza tena inclinada cara á dereita, símbolo habitual no cristianismo, no que o lado dereito ten valores positivos: o bo ladrón que morre crucificado con Xesús está á súa dereita; no pantocrátor das portadas das catedrais románicas, as almas que se salvan están á dereita de Cristo, e as que se condenan á esquerda; a relixión emprega a man dereita para realizar a bendición; no Credo afirmamos que Xesús está sentado á dereita de Deus...

Encrucillada cara á vila, Reboreda e Quintela
As encrucilladas son os lugares especiais onde podemos atopar os cruceiros, lugar de crenzas antigas nas que se mestura esta vida coa do máis alá, xa que no pensamento popular sempre estivo moi arraigada a devoción polaa ánimas dos defuntos para procurar o seu descanso e salvación. Por outra parte, o cruceiro tamén é un elemento de protección nos camiños, sobre todo en tempos en que non existía aínda a luz eléctrica e a noite sumía os camiños e as aldeas na total escuridade. A noite representaba entón o mundo do descoñecido, das alimañas nocturnas, das ánimas en pena, dos tardos ou trasnos (seres fantásticos nocturnos que adoitan facer estragos)... Cando alguén presentía calquera destes perigos, acubillábase baixo a protección dos cruceiros ou pedía pola súa seguridade ao seu paso baixo a imaxe de Deus, a Virxe ou calquera outra figura santa que neles se representase.

Peto de ánimas dos Pasais

E á beleza e devoción que en si representa un cruceiro, engadímoslle neste caso outro elemento artístico e devocional que é o peto de ánimas. Cando visitamos a zona do cemiterio vello dos Eidos, describimos o primeiro peto de ánimas do noso percorrido (en total serán tres os que visitaremos): era o peto de ánimas do cemiterio vello, onde demos todas as claves para a comprensión e contextualización relixiosa, artística e cultural destes elementos relixiosos da arquitectura popular.

Este peto de ánimas dos Pasais está situado sobre unha plataforma pétrea rematada cun mesado granítico. Sobre este mesado, pegado á cruz, érguese o peto de ánimas.
Ata os anos 70 do século pasado celebrábase a procesión do Domingo do Señor, o seguinte ao xoves do Corpus, e adornábase este mesado co todo tipo de elementos florais, a modo de altar.

Patacas como ofrenda ás almiñas
Hoxe en día, normalmente podemos velo decorado con flores e cirios durante todo o ano. E en determinadas estacións tamén podemos atopar produtos do campo a modo de exvotos, como castañas ou, sobre todo, patacas. Noutros petos de ánimas tamén se poden atopar espigas. Todas estas ofrendas están relacionadas co agradecemento ás ánimas pola súa intercesión para que os campos produzan algúns dos principais sustentos das familias labregas: a pataca (base da comida galega actual), o millo (a base do pan na antigüidade, tan relacionado cos incontables muíños dos nosos ríos) e a castaña (antecesora da pataca antes da súa importación das Américas).

Detrás da reixa que protexe o retablo, dentro dun nicho con arco de medio punto, atopamos a seguinte composición, realizada en madeira e policromada: unha escena do purgatorio no que hai seis personaxes: tres son almas en pena (distínguense por iren espidas) e outros tres personaxes son as figuras santas que os axudan (vestidos coas roupaxes que os identifican e caracterizan). 

O retablo actual foi tallado por Sesé Fernández, substituíndo outro anterior que tamén saíra do mesmo taller que tiña co seu irmán Benito Fernández.

Na zona inferior vemos un monxe (que podería ser franciscano, pola cor identificativa do hábito) ao carón dunha ánima desconsolada. Tamén figura dunha muller, con roupaxe de cor azul en actitude orante.


Detrás dela, outra anima implorando a súa salvación de entre as chamas do sufrimento. Está mirando cara ás figuras da escena superior: un anxo liberando unha ánima do sufrimento do lume. O anxo viste unha roupaxe de dúas cores, marrón e azul.

Normalmente nos petos de ánimas represéntanse diferentes estamentos sociais penando no purgatorio, que simboliza que a morte nos iguala a todos: o pobo común (neste caso espidos), a nobreza (que podería ser neste caso a muller vestida con esa roupaxe) e a igrexa (neste caso representada polo monxe).

As cores dominantes son catro: o azul do ceo, do manto do anxo e da roupaxe da muller; o vermello, que representa as chamas ardentes do purgatorio; o marrón da vestimenta do anxo e do monxe; e o rosa pálido dos corpos e as caras dos personaxes. É curioso que no anxo atopemos a cor marrón do hábito do monxe conxuntada coa cor azul do manto da Virxe.

Publicacións populares deste blog

Paseo da Portela

Porta da Vila

Aparcadoiro e inicio